M.H. nr2-3 Majdański

Walenty Majdański – prekursor świadomej polityki pronatalistycznej w Polsce

Jan Paweł II mówił, że „naród, który zabija własne dzieci, jest narodem bez przyszłości”. Tylko naród chroniący swoje dzieci już od poczęcia oraz zapobiegający ideom mordowania ich w łonie matek ma możliwość realizowania swojej misji dziejowej, takiej, jaką kreślił Walenty Majdański. Wszystkie polskie dzieci nasze są, i to niezależnie od ustroju i okoliczności.

Walenty Majdański – prekursor świadomej polityki pronatalistycznej w Polsce

Są dwie osoby, które dla ochrony życia dzieci nienarodzonych i rodziny zrobiły najwięcej. To dwaj bracia Majdańscy. Jeden z nich, Kazimierz Majdański (1916–2007), był najpierw biskupem, potem arcybiskupem ad personam, a następnie arcybiskupem seniorem metropolii szczecińsko-kamieńskiej, założył pod Warszawą Instytut Studiów nad Rodziną w Łomiankach, specjalizował się w teologii małżeństwa i rodziny1. Drugi to jego starszy brat Walenty (1899–1972), demograf, pedagog, wykładowca, pisarz, publicysta, autor niezwykle ważnych dzieł o obronie życia poczętego i rodziny, a także działacz katolicko-narodowy i przywódca Ligi Narodowo-Demokratycznej.

Niniejszy artykuł skupia się na osobie Walentego, gdyż to on miał wpływ zarówno na swojego brata Kazimierza, jak i, przede wszystkim, na Prymasa Tysiąclecia, kardynała Stefana Wyszyńskiego i jego posłannictwo prymasowskie na polu obrony życia i rodziny. Ponadto poprzez kierowanie Ligą Narodowo-Demokratyczną przyczynił się do przyrostu naturalnego w okresie PRL.

Celem artykuł jest ukazanie wkładu tego zapomnianego działacza katolicko-narodowego w walkę o rodzinę i życie poczęte – szczególnie w Polsce, ale i na świecie – oraz wielkiej roli Walentego Majdańskiego w uświadomieniu Kościoła w tych kwestiach.

Działacz społeczny, harcerz, publicysta, dramatopisarz, reżyser…

Walenty Majdański urodził się w 1899 roku w Strzałkowie koło Liskowa na Ziemi Kaliskiej. Jego rodzina przeniosła się do samego miasta Kalisza w 1906 roku. Tam młody Walenty rozpoczął edukację w szkole powszechnej, którą ukończył z dobrymi stopniami mimo trudnych warunków materialnych. Następnie przeniósł się do gimnazjum, gdzie również osiągał bardzo dobre wyniki. Udzielał korepetycji, aby móc dalej się uczyć i jednocześnie pomagać rodzinie. Wyróżniał się wśród swoich rówieśników wielkim talentem i potencjałem. W okresie I wojny światowej jako zaledwie szesnastoletni młodzieniec objął funkcję nauczyciela w szkole powszechnej w Strzałkowie, jednocześnie pomagał rodzicom w wychowaniu młodszego rodzeństwa. Z braku możliwości organizacyjnych w tamtym czasie ukończył eksternistycznie Państwowy Wyższy Kurs Nauczycielski2. W roku 1919 w „Gazecie Kaliskiej” ukazała się jego pierwsza publikacja O polską szkołę na wsi. Swoje wykształcenie uzupełniał w Instytucie Pedagogicznym w Katowicach i na Uniwersytecie Warszawskim3. Był aktywnym działaczem społecznym, działał również jako instruktor w harcerstwie. Odnajdował się też jako publicysta, reżyser i dramatopisarz. Jego poglądy były zdecydowanie narodowo-katolickie. Działał na rzecz podnoszenia świadomości społecznej i narodowej, propagował samokształcenie, abstynencję, zdecydowanie sprzeciwiał się mordowaniu dzieci nienarodzonych. W swojej działalności promował model rodziny wielodzietnej jako prawidłowy wzorzec rozwoju demograficznego narodów4. Z powodu jego postawy na początku lat 30. władze sanacyjne wysłały go na Polesie, aby zmarginalizować jego wpływ wychowawczy. Tam w roku 1934 zawarł związek małżeński z Reginą Nitą, z którą miał czwórkę dzieci. W roku 1940 żona wraz z trójką dzieci została zesłana do ZSRR, a tragedię pogłębiła śmierć najmłodszej córeczki5. Dopiero w roku 1955 nastąpiło spotkanie z rodziną. Walenty Majdański w czasie II wojny światowej brał udział w cywilnym ruchu oporu i w tajnym nauczaniu, a po zakończeniu Powstania Warszawskiego był więziony w obozie w Pruszkowie.

Po wojnie prowadził wykłady z socjologii rodziny w seminarium Paulinów i w Instytucie Katolickim w Częstochowie oraz wygłaszał odczyty na temat fundamentów rodziny polskiej6. Będąc świadom strat demograficznych narodu polskiego w czasie wojny i okupacji, jak również nowych zagrożeń czyhających na polskie rodziny, intensywnie publikował nowe pozycje książkowe, takie jak Rodzina wobec nadchodzącej epoki (1946), Kołyski i potęga (1946), Polska kwitnąca dziećmi (1947), Lekarz. Dziecko. Populacja (1948)7. W artykule Czwarta wojna światowa szaleje, zamieszczonym w czasopiśmie „Dziś i Jutro” w 1947 roku wskazywał na zagrożenia demograficzne narodów związane z depopulacyjną ideologią liberalno-wolnomularską zwaną neomaltuzjanizmem. Jego mocną stroną była umiejętność zjednywania sobie ludzi z różnych dyscyplin naukowych w dziele obrony życia i rodziny. Współpracował z wybitnymi psychologami, socjologami, lekarzami, biologami. Dzięki jego staraniom powstawały poradnie małżeńsko-rodzinne, jak ta w Warszawie w 19478. W 1952 roku ukończył swoje największe dzieło Planowanie zaludnienia. Self-control (ponad 600 stron maszynopisu, które wydano dopiero po pięćdziesięciu latach). W 1967 roku Walenty Majdański napisał memoriał O równe prawa dla ludzkości prenatalnej, którego tłumaczenie na język francuski (Pour l’egalité des droits de l’humanité prenatale) zostało przekazane papieżowi Pawłowi VI w 1971 roku. Sekretariat prymasa Polski przesłał Walentemu Majdańskiemu podziękowanie za ofiarowaną papieżowi książkę9. Ciekawą historią opowiedzianą autorowi przez Józefa Kosseckiego była sprawa odrzucenia przez Chińską Republikę Ludową w 1955 sugerowanej przez Stany Zjednoczone (SZAP) polityki kontroli urodzeń. W ambasadzie ChRL w Warszawie miał się wtedy pojawić artykuł Walentego Majdańskiego z „Ateneum Kapłańskiego”, przestrzegający Chińczyków przed tą ludobójczą ideologią liberalno-wolnomularską, stosowaną jako broń w imperialnej polityce neokolonialnej SZAP10.

Tak duża aktywność Walentego Majdańskiego ówczesnym stalinowskim władzom PRL bardzo się nie podobała. Jego dorobek cenzurowano, próbowano go zastraszać, ośmieszać, w końcu pobili go umundurowani funkcjonariusze11. Do końca życia nie odzyskał już przez to w pełni zdrowia.

Działalność Walentego Majdańskiego w obronie życia poczętego i rodziny w okresie międzywojennym

Jego większa twórczość przypada na drugą połowę lat 30., szczególnie gdy osiedlił się we Włocławku w roku 1934 i został powołany przez biskupa diecezjalnego Karola Radońskiego na sekretarza generalnego Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej12. Rok później wydał swoją pierwszą publikację Państwo Rodziny. W tym samym roku 1935 przeniósł się wraz z rodziną do Piastowa, następnie do Warszawy, gdzie otrzymał angaż jako nauczyciel w gimnazjum św. Stanisława Kostki13. W roku następnym ukazują się Giganci oraz Ekonomia Ziemi. W Gigantach przedstawił program wielkiej odnowy moralno-duchowej i biologicznej rodziny i narodu. Warto tu przytoczyć istotny fragment z tej publikacji:

Rola wychowawcza małżeństwa na tym się zasadza, że trzeba koniecznie zacząć samowychowanie, odkąd zawarło się małżeństwo. Małżeństwo zmusza wolę konkretnie, osacza ją najdespotyczniej i najpedagogiczniej, by zechciała zacząć sama siebie kształtować. Żaden proces życiowy nie pcha tak przemożnie do wychowywania samego siebie, nie stanowi tak naturalnych warunków samowychowania się, jak małżeństwo. Przysięgając u ołtarza wzajemność, nade wszystko ślubują nowożeńcy… wychowywać samych siebie, acz o tym nie mówią i prawie nigdy tego nie wiedzą. Kto bowiem o tym uczy?

Ta książka była swoistym wołaniem o świętość postępowania w dziedzinie ekonomii, polityki międzynarodowej, wychowania i ascetycznej postawy w życiu. Według późniejszego prymasa, Stefana Wyszyńskiego publikacja stanowiła konsekwentny i odważny apel o świętość tak w życiu osobistym, jak i społecznym14.

W roku 1937 Majdański zaczyna współtworzyć środowisko tygodnika „Prosto z mostu”, mocno udzielając się na jego łamach. To tam w roku 1938 artykułem Oszczędzanie na dzieciach wszczął kampanię na rzecz bezwarunkowej polityki obrony życia dzieci nienarodzonych oraz rodzin wielodzietnych. W tym samym roku nawiązał współpracę z innym wielkim gigantem ducha – o. Maksymilianem Marią Kolbe. Zaczął publikować w „Rycerzu Niepokalanej” cykl w obronie dzieci poczętych, a następnie cykl pod tytułem Idą młodzi święci. Teksty te udało się wydać tuż przed wybuchem wojny, w 1939 roku, w formie broszury pt. Co robi młody święty15. Łącznie w „Rycerzu Niepokalanej” opublikował sto dwadzieścia sześć artykułów. Lecz tak naprawdę przez cenzurę stalinowską po wojnie nie mógł opublikować więcej. Pisał też dla innych tytułów katolickiej prasy, takich jak „Gość Niedzielny”, „Posłaniec Serca Jezusowego” czy „Przegląd Katolicki”. Poruszone na ich łamach tematy obrony dzieci nienarodzonych i rodzin wielodzietnych odbiły się szerokim echem w ówczesnej Polsce. Walenty Majdański dostrzegał zagrożenia ze strony materialistycznej kultury zachodniej, która zaczęła zalewać Polskę okresu międzywojennego. Zagrażały one narodowi i rodzinie, stąd taki stawiał im odpór. Według relacji Józefa Kosseckiego, ucznia Walentego Majdańskiego – w tamtym czasie był on również szefem zakamuflowanej komórki Obozu Wielkiej Polski, a następnie ONR „ABC” zwalczającej masonerię16.

Działalność pronatalistyczna Walentego Majdańskiego po II wojnie światowej

W okresie wojny i okupacji Walenty Majdański uczestniczył w konspiracji cywilnej, ale większość jego rękopisów z tamtego czasu zaginęła. Przeżył wielką osobistą tragedię z powodu zesłania żony i dzieci na Sybir, oraz śmierci najmłodszej córeczki. Zrozumiała jest więc jego mniejsza aktywność w tamtych chwilach. Dlatego też trzeba w tym wypadku od razu przejść do czasów powojennej rzeczywistości.

W latach 1945–1946, wykładając socjologię rodziny w Instytucie Katolickim w Częstochowie i u ojców Paulinów na Jasnej Górze, zdemaskował ludobójczy proceder mordowania dzieci poczętych w przylegającym do murów klasztoru Paulinów szpitalu. Grożono mu wtedy procesem sądowym, a tzw. aborcja była w tym czasie przecież oficjalnie w Polsce zakazana ze względu na niedawne hitlerowskie praktyki wobec Polaków. Swego czasu to dzięki jego staraniom nagłośnione zostały depopulacyjne aborcyjne plany na Polakach stosowane przez hitlerowskie Niemcy, opublikowane jako dokument w „Zeszytach Oświęcimskich”17. Publikacja ta dostarczyła późniejszym uczniom Majdańskiego z docentem Józefem Kosseckim na czele argumentu przeciwko zabijaniu dzieci nienarodzonych w Polsce.

Współpraca z Prymasem Wyszyńskim i stworzenie Ligi Narodowo-Demokratycznej

Walenty Majdański był doradcą prymasa Stefana Wyszyńskiego do spraw polityki rodzinnej i demograficznej. Można powiedzieć bez obawy popełnienia błędu, że ukształtował ducha prymasa Wyszyńskiego w tej kwestii. Obraz małżeństwa i rodziny ukazany przez księdza kardynała, który wskazuje ważność, konieczność, naturalność, piękno i świętość życia małżeńskiego oraz rodzinnego, jest w istocie obrazem przedstawionym Prymasowi Tysiąclecia właśnie przez Walentego Majdańskiego. Według relacji Józefa Kosseckiego prymas Wyszyński uprzednio związany z Laskami pod Warszawą, gdzie panoszył się postmodernizm – początkowo tych spraw, zwłaszcza demograficznych nie dostrzegał i dopiero Walenty Majdański mu je uświadomił18. Dzięki temu stały się one jego prymasowskim posłannictwem, czyniąc go mężem stanu. Prymas Wyszyński bardzo go za to po latach docenił. Za całokształt działalności na rzecz katolickiej wizji rodziny papież Paweł VI odznaczył Walentego Majdańskiego orderem Benemerenti („Dobrze zasłużonemu”). Uroczystość wręczenia orderu odbyła się 15 lutego 1970 r. w Niepokalanowie podczas obchodów 50-lecia jego pracy pisarskiej. Przy tej właśnie okazji kard. Stefan Wyszyński powiedział:

Pięćdziesiąt lat walki piórem o Polskę kwitnącą dziećmi i świętością […]. Człowiek, patrzący promieniami Bożymi w przyszłość i maczający pióro w wierze i w sercu wielkiej miłości, przewidział niebezpieczeństwa grożące naszemu narodowi. Niemalże proroczy sposób patrzenia w przyszłość cechował tego człowieka. Bóg dał mu taką moc […]. On nie tylko pisał Gigantów, on był gigantem!19.

Niestety nie udało się po śmierci prymasa Wyszyńskiego jego następcą uczynić abp. Kazimierza Majdańskiego, o co środowiska stworzone przez Walentego Majańskiego bardzo zabiegały w Watykanie.

Oddzielnym zagadnieniem jest tajna organizacja Ligi Narodowo-Demokratycznej, powstałej w 1958 roku, na czele której miał stać właśnie Walenty Majdański do swojej śmierci w dniu 10 grudnia 1972. Była to organizacja tajna, oparta o tradycję działającej pod zaborami Ligi Narodowej. Każdy szczebel organizacyjny musiał więc mieć formę stopni wtajemniczenia, jednak – w odróżnieniu od innych tajnych struktur, w tym masonerii – członkowie stopni niższych nie mieli nawet pojęcia o istnieniu stopni wyższych. Taki typ struktury był mocną wskazówką, że Liga Narodowo-Demokratyczna musiała wywodzić się z tradycji struktur organizacyjnych ONR, których nie była w stanie rozpracować nawet przedwojenna policja i „dwójka”. Choć szczebel warszawskiej struktury tej organizacji został namierzony 7 maja 1960 roku i posypały się wyroki więzienia, zwłaszcza dla Józefa Kosseckiego, to organizacja trwała i rozwijała dzięki swojej tajnej strukturze dalsze wpływy. To umożliwiało przenikanie członków Ligi do struktur państwowych PRL w celu przesterowania ich w duchu narodowym. Według relacji Józefa Kosseckiego, który odpowiadał od lat 70. za kontrwywiad ofensywny tej organizacji Liga Narodowo-Demokratyczna (a raczej jej wyższe szczeble) miała ogromny wpływ na powstanie i rozwój PAX, a następnie na frakcję narodową w PZPR20. Przywiązywano w niej ogromną rolę do odnowy duchowej narodu. Oto fragment jej programu:

Będziemy dążyć do odrodzenia moralnego narodu, przez zwalczanie neomaltuzjanizmu, pijaństwa, seksualizmu, nieuczciwości, prywaty i nieodpowiedzialności. Poprawę bytu narodu należy uzyskać przez zmianę ustroju gospodarczego i politycznego. […] cywilizacja polska, zgodnie z nauką Feliksa Konecznego, musi być cywilizacją łacińską21.

Już w cytowanym fragmencie widać idee propagowane przez Walentego Majdańskiego.

********

Niestety wszystkie koncepcje pronatalistyczne i pronarodowe Majdańskiego i LND miały jedną zasadniczą wadę, która ostatecznie wpłynęła na ich przegraną w walce o rząd dusz w PRL i w Polsce w ogóle. Tą wadą okazało się bazowanie na strukturach i lojalności wobec Kościoła, który zwłaszcza po Soborze Watykańskim II z systemu suwerennego, czyli według teorii Mariana Mazura – systemu autonomicznego, został przekształcony w system niesamodzielny, czyli system samosterowny. Kościół katolicki w Polsce i na świecie zarządzany przez ludzi o ekumenicznym nastawieniu, nie mógł być sojusznikiem do realizacji skądinąd słusznych postulatów odnowy moralnej narodów i rodzin w duchu katolickiej koncepcji człowieka. A problemy oparcia organizacji katolicko-narodowych o struktury kościelne miały miejsce już wcześniej. Niewyciągnięcie wniosków z nieprzychylnych praktyk Kościoła choćby wobec Action Française świadczyło niestety o dominacji motywacji ideologicznych nad poznawczymi w kierownictwie Ligi Narodowo-Demokratycznej.

Marcin Hagmajer


1 S. Gajda, W służbie polskiej rodzinie, Walenty Majdański (1899–1972), www.parafiapruszcz.x.pl /święci/życiorysy [dostęp: 9 listopada 2008].

2 Ibidem.

3 Ibidem.

4 Ibidem.

5 Ibidem.

6 R. Toporkiewicz: „Walenty Majdański”, Encyklopedia Katolicka. T. XI. Lublin: 2006, s. 841.

7 Sylwetka Walentego Majdańskiego, „Studia nad Rodziną” 2004, r. 8, nr 2(15), s. 9.

8 Ibidem, s. 9.

9 Ibidem, s. 10.

10 Relacja Józefa Kosseckiego w rozmowie z autorem.

11 K. T. Majdańska, Walenty Majdański, [in:] Encyklopedia „Białych Plam”, t. XI, A. Winiarczyk (red.), Radom 2003, s. 220–226.

12 Sylwetka Walentego Majdańskiego, „Studia nad Rodziną” 2004, r. 8, nr 2(15), s. 9.

13 Sylwetka Walentego Majdańskiego, op. cit., s. 6.

14 Ibidem, s. 7.

15 Ibidem, s. 7.

16 Relacja Józefa Kosseckiego w prywatnej rozmowie z autorem.

17 Sprawa Brigadeführera SS Carla Klauberga, „Zeszyty Oświęcimskie” 1958, nr 2, s. 49–50.

18 Relacja Józefa Kosseckiego w rozmowie z autorem.

19 S. Gajda, W służbie polskiej…, op. cit.

20 Relacja Józefa Kosseckiego w rozmowie z autorem.

21   J. Kossecki, Wpływ totalnej wojny informacyjnej na dzieje PRL, Kielce 1999, s. 329.

Add a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *